Arkeologlar, Uçan Eros veya Soyunan Venüs’ü topraktan çıkarırlarken yanlarında olmak isterdim. O kusursuz mermer şekillerin kıskanç toprağın kucağından adım adım kurtuluşunu görebilmekteki heyecanı o kadar iyi anlıyorum ki! Bence bu bir fikir olarak bile Diriliş’ten daha güzel ve daha canlı…

Bir sevgilim olsun isterdim, yüzü ve elleri Mona Lisa’nınkiler gibi. İsterdim, Manon Lescauld gibi havai olsun, bana fesat ve ahlaksızlık telkin etsin!
İsterdim, arkasında bir malakof fistan olsun ve ayağında kirli, beyaz, ipekli bale pabuçları…
İsterdim, vücudu bir haşarı kız çocuğununki gibi ekşi ve soyunduğu zaman, bir akrobatınki gibi oynak olsun…
İsterdim, güzel beyaz bacağını gülerek pembe bir ponponla pudralasın.

Bizans mozaiklerindeki o dokunaklı güzellik nedir? Uzun yüzlü, geniş gözlü insanlar başka bir dünyanın yaratıklarına benzer. Yüzlerindeki ifadede bir süreklilik var ki başka hiçbir uygarlıkta eşine rastlanmaz. Bizanslı usta bu sürekliliği acaba nereden bulup çıkarmış?

Anna Karenina’yı o kadar merak etmeme neden Tolstoy mudur, Garbo mu? Hangisini daha önce bildim kestiremem. Fakat Garbo’ya benzeyen bir Anna Karenina tahayyül ederim … Yüzü incecik bir pike tülle yarı örtülü, gözleri ateşli ve ayakları botlu… Tolstoy’un İmmoralizm’indeki özellik ciltler dolusu kitap yazmasına rağmen okuyucuya hayal olanağını sağlayabilecek yeri boş bırakmasında mıdır?

Bay Karenin namuslu bir adamdır.
Anna Karenina, bir zina kadınıdır.
Fakat kadını, kocasının ahlak severliği öldürmüştür…

Dostoyevski’de değişen hiçbir şey yoktur – tip, konu, tema aynıdır. Yarı karanlık bir dünyada kötülüğü daima akıl hazırlar, aklın yarı yok olduğu ihtiras gerçekleştirir, tamamen iflas ettiği aptallık affeder. Ne yaptığını bilmez bir Slav kadınlığı da sık sık çağırır ve daima süsler. Bu Suç Ve Ceza’da da böyledir, Karamazov Kardeşler’de de, Aptal’da da.

Bu ünlü yazar için diabolik artist denir. Fakat acaba ondaki diabolizm ayrı ayrı kitaplarla sunulan daima belirli bir temadaki biteviyeliğin yarattığı bir ruh bezginliğinden başka bir şey midir?

İsviçre’den yıllarca önce Aşkı-Memnu’nun yazarına gönderdiğim mektupta Avrupa’daki en büyük tesellimin kitapları olduğunu bildirmiştim. Gerçekten de Ahmet Cemil, Mualla, Nihal, Bihter, Doktor Ömer Behiç ve bir bekar odasında kopçalı botlarını silkerek çıkartan Neyyir ve diğerleri hiçbir zaman unutulmayacağa benziyor. Bana verdiği cevapta “Zannederim” demişti, “Aşkı-Memnu’nun edebi kıymeti hakkında fazla mübalağa ile mütehassis olmuşsunuz. Sahte bir tevazua hamledilmemesini rica ederek söyleyeceğim ki benim bu eserlerimin Avrupa üstatlarının edebi eserleriyle mukayeseye tahammül edebilecek hiçbir meziyeti yoktur. Bu olsa olsa, sizin ırkınıza, lisanınıza, uzak kaldığınız bir muhite – ki vatanınızdır – olan nisbeti saikası ile sizde hususi bir tesir hasıl etmiştir. Bundan şikayet edecek olan ben değilim. Bilakis, bana genç bir sesin muhabbet getirdiği bu hadiseyi edebi hayatımın en teselliyet veren mükafatlarından biri olarak telakki ettim, size teşekkür ederim…”

Bilmem, büyük usta haklı mıydı? Diğer tesellilerim de Oscar Wilde’in Ravenna’sı, Dickens’ın romanları ve İhtiyar Zenci Joe şarkısı gibi hep eski şeylerdi…

Orhan Veli bana daima çocukluğumu hatırlatır:
“Yosun kokusu! Ve sahile çekilen dalyan direkleri
Sahilde yaşayan çocuklara – Hiçbir şey hatırlatmaz…”
Onu daima boş verir göründüğü şeylerdir kurcalayan:
“İçinde kötülük yok, biliyorum…
Yok! Benim de yok amma!…”
Ağacım, Hoy-lu-lu, Saka Kuşu, Fena Çocuk, hep çocukça şeyler! Fakat hayatta bize kalan en değerli hazineler de çocukça şeyler değil midir?

Sait Faik Abasıyanık’ı bana Doktor Fikret Ürgüp tanıştırdı. Onu o güne kadar değil okumak adını bile işitmemiş olduğuma Doktor Fikret hayret etti ama kestane saçlı, mavi gözlü, çilli bronz yüzlü adam bunu gayet tabii karşıladı… Yüzünün ifadesindeki mahzun tevekkülü hiçbir zaman unutamayacağım… Semaver’i okuduktan sonradır ki iddiasız adamdaki yüce tarafı sezer gibi oldum…

Ölümünden 15 gün önce yazdığı bir mektupta Coleridge şöyle der: “Ölüyorum, fakat çabuk kurtulacağımı hiç zannetmiyorum! Geçmiş hayaller ve hayatın ilk sahnelerinin, Gençlik ve Ümit’in baharla dolu adalarından esen rüzgarlar gibi şu son günlerde zihnime dolu vermesi tuhaf şey! …

Gençlik ve Ümit bu hayal gibi dünyanın iki gerçeği – Aşkı katmıyorum. Çünkü Aşk, Gençlikle Ümidin sarmaş dolaş olması ve tek olarak gözükmesinden başka nedir ki? Gerçekler diyorum, çünkü gerçek, İlyada’dan alelade bir hülyaya kadar bir derece işidir…”

Çekik burunlu, hülyalı bakışlı ve kadın dudaklı Apollo yüzleri güzel fakat ahlaksız…

Bizans ve Pontifikal Orta Çağ uygarlığı bana neden Yunan’dan daha eski görünür?

Vatikan’da, tüniğini kaldırıp da kalça gösteren kadının işi ne?
Bu Yunan’ın etkisi midir yoksa ilk kilisenin ahlaksızlığı mı?

Yunan da Etrüsk de bana yakın, fakat Mısır eski, çok eski… Yunan’ı ve Etrüsk’ü anlıyor fakat Mısır’da eziliyorum. Etrüsklerle yaşamış gibiyim, fakat bir çocuk aczi ile bakıyorum Mısır’ın acı güzelliğine – yayılmış, her yanı kaplayan erkek vücudu gibi zengin, ağır, başka ve o kadar yabancı plastiğine…

Piramitlerin yanında kameraya poz veren blucinli Anglo-Sakson kızı geçmişin bir daha gelmeyeceğine işaret ediyor ama, sonsuz kum denizine doğru akıp giden kervana bakarken hiçbir ‘evolution’ olmadığına inanıyorum…

Beyaz ırk istediği kadar övünsün!…
Zenci olmasaydı caz olmayacaktı.
Zenci olmasaydı ne modern müzik ne de plastik sanatlar olacaktı…
Gauguin’in motifleri zencidir! Picasso, zencinin biridir…
Existentialisme, Sartre’ın buluşu değil, bir zenci felsefesidir.

Degas’nın tablolarındaki anilik, acaba modelini en dalgın olduğu bir zamanda yakalamasında mı saklıdır? Artist, stüdyosuna leğen ve benyuvarlar koyar ve modeli yıkanırken anahtar deliğinden gözetleyerek resmini yaparmış! Bütün o Degas’lardaki özel mahremiyetin sırrı sadece burada mıdır?

Geçmiş günlere bakmanın tehlikeli bir şey olduğu söylenir… Fakat buna rağmen, geri dönüp geçmiş günlere bakmaktan kendimi alamıyorum…
Orada, hayrete değer buluğ çağımın çılgınlıkları ile yüz kızartıcı gevşekliklerinden başka bir şey görmüyorum ki…

Bilmem, ben onu binlerce, yıl önce görmüş de mi sevmiştim? Acaba büyük bir günah işlemiş de Tanrıları mı öfkelendirmiştik?
Rüyalarımda neden sık sık Korent veya Sibadis’de buluşur da o kadar ızdırap çekerdik?
Onda hiçbir olağanüstülük olmadığı halde ona karşı olan zaafım gözlerindeki güneş ve yüzündeki haşarı oğlan çocuğu ifadesi ile bana sadece çocukluğumu hatırlatır olmasında mıydı?
Maçka taraflarında zengin çiçeklerle süslü bir bahçeydi bahçesi ve bir eski zaman tapınağına benzeyen evinin kapısı yine aralıktı! — Onu son kez görmeden oradan geçip gideceğimi o kadar iyi biliyordum ki…

Ayasofya’da ne var onu o kadar muhteşem gösteren?
Al kanatlı kelebeğin Kaariye’de işi ne?
Süleymaniye’yi hangi görünmez şamdanlar aydınlatır?

Gözlerimin önünden Ermeni camcılar geçiyor.
Çini, al ve pembe renkleri camlara bu adamlar aktarmışlardır.

Beni sıkan kadroları nasıl kırıp parçalamalı?
Fakat bilinmedik ülkelerde beni yeni hayal kırıklıklarının beklemediği nereden belli?

Beni eski şeyler mahvetti… Eskimiş şeylerde hiçbir fayda yok! Üstelik insan yaşama gücünü kaybediyor…
Eski şeylerin hepsine veda etmek istiyorum! Ben de Perulu dev gibi Güney denizlerindeki bir adanın ormanları içine kendimi gömmek, istediğim gibi yaşamak, istediğim gibi sevişmek, istediğim gibi şarkı söyleyip yok olmak istiyorum…
Haydi Polinezya kızları! Papeete bulvarının İngiliz artıkları, Fransız piçleri, yanıma gelin!… Haydi Bougainville orospuları, buraya koşun! Görmüyor musunuz işte ben de yok olmak istiyorum! Ama onların istediği gibi değil de kendi bildiğim gibi…
Hiç olmazsa kendi bildiğim gibi yaşayıp ölmek istiyorum…

Ben yoksa daima bilmeyeceğim kadını ve olmayacağım yeri mi seveceğim?
Hayır Milolu hayır!… Sen de güneş gibi parlak fakat bir o kadar doyurucu ve bıkkınlık vericisin…

Nasıl bir susuzluktur ki bu, kafamda daima büyük bir harita kat kat açılır? Gözlerim kapalı, sinirlerim gergin, yarı uyanık yarı uykuda, arkası üstü uzanmış ve bütün dikkatim kafamın içindeki haritada toplanmış olduğu halde uzun yolculuklara çıkarım…

İngiltere’de iş yok! Karanlık Kule’ler, Kanlı Kule’ler, Asırlık Karga’lar ve sadik çocuk oyunları onların olsun!… Ben Mary Stuart’ı severim! Onunla bir odaya kapatılmak isterim!… Fakat galiba Joseph Conrad’ı ondan daha fazla severim! Onunla her an uzak bir yolculuğa çıkılabilir. Bilirim o, mükemmel bir deniz kurdudur, bütün denizleri bilir ve Jack London’dan daha akıllıdır… İskandinavya’da oturmak için ruhsuz, iri yarı İskandinav kadınlarını sevebilmek için de fazla aç gözlü olmak gerek…
İsviçre fena değil! Fakat yeknesak!… Cenevre, Lozan, Montrö, Vevey!… Ben Alpler’in büyüsünü Musset gibi Brig’de duydum… Muazzam dağların eteğinde ufacık bir İsviçre kasabasıdır bu ve akşamları garda, ham vücutlu dağ kızları piyasaya çıkar!… Brig! Brig!… Bilmem orada oturmaya değer mi? Kıpkızıl saçlı bir kızdı o ve dilinin kekre bir tadı vardı…

Şu kaba saçlı, vahşi gözlü, kaba ağızlı, kalçaları bir odalığınkine benzeyen dişi karşısında erkek nedir ki? Uygarlık ilerledikçe erkek kadına yaklaşacak yerde kadın, şahsiyeti gelişen erkeğin gözünde galiba daha da erişilmez bir yaratı haline girmiş, tek başına plastiği ile kendini ona dayatabilmiştir. Güzelliği bir Amazonunkine, koltuk-altları “gölgeler körfezi”ne (Rimbaud), tükürüğü “Bohemya şarabı”na (Baudelaire) benzetilmiş ve ona karşı duyulan açlığa bambaşka bir anlam verilmiştir. D. H. Lawrence Manifesto’da “Sonra, der, öteki açlık geldi. İnsanı kemiren açlık, Bedenimin içi, beden diye bağırıyordu. Mide, hatta kafa açlığından daha korkunç, daha derin, ölümden beter, daha kızıl, daha gürültülü bir açlık: Kadın Açlığı. Bir açlık ki ya yatıştırılmalı ya da yok olup gitmeliyiz.”

Ahmed Haşim, örtülü kadını çıplak kadından daha tehlikeli bulur. Ona göre çıplak Afrodit heykeli, örtülü Meryem tasvirlerinden çok daha temizdir.
Rıza Tevfik, göl boylarında dolaşan uzak, belirsiz kadın şekillerini sever.
Sait Faik’teki bir proleterdir ve zevk proletaryalaşmıştır. Fatma’nın bacakları, diye yazar, hele tahta silerken görülmemiş şeylerdi. Ne sinemalarda ne de sarhoş Mehtap’ta böylesini görmüştü.
Orhan Veli bizi bir iki çizgiyle kadının ipekli atmosferi içine sokmayı bilir: “Bir elinde cımbız, bir elinde ayna, umurunda mı dünya?” diye sorar….

Faon’un kaçtığını öğrenen Safo, çılgına döndü. Sicilya’da, Sicilyalı kadınları da baştan çıkaracağını düşünerek kalbi müthiş bir kıskançlıkla doldu. Ovid ona şöyle söyletir: “Şimdi Sicilyalı kadınlar senin avın olacak. Benim artık Lesbos’da işim ne? Bir Sicilyalı olmak isterdim.”
Gerçekten de kendisini Lesbos’a bağlayan bağ kalmamıştı. Kardeşleri ile arası bozuktu, kızı Kleis artık 30 yaşında evli bir kadındı. O da limanda duran bir gemiye binerek önce Korent’e gitti. Oradan Siraküze’ye giden bir gemiye bindi. Korfu adasına varmadan önce Lökas kayalıkları ile karşılaşılır. Bu kayalıklar Lökas adasının güney batısındadır ve denizden itibaren beyaz bir duvar gibi göklere yükselir. Bir efsaneye göre o kayalıklardan kendisini denize atan kimse kara sevdadan kurtulur. Safo da herhalde bu efsaneyi duymuştu. Kayalıkların manzarası ile karşılaşınca Faon’u takip etmekten vazgeçti.
Gemi Lökas’a varınca indi, kayalıklara doğru tırmandı. Tepeden aşağıya “beyaz köpüklü dalgalarla kaynaşan uçuruma baktı.” Belki de ölmez şiirlerinin kendisini koruyacağını düşündü. Birkaç adım geriledi ve sonra hızla koşarak kendisini uçurumdan attı. Olay Milattan önce 555’de gerçekleşti.